Οι γονείς ελικόπτερα

Παρατηρώ με μεγάλη έκπληξη όλα αυτά τα χρόνια που ασχολούμαι με παιδιά, εφήβους και γονείς , μια υπερβολική εμπλοκή των γονέων στη ζωή των παιδιών τους. Και ενώ εμείς ανήκουμε σε μια γενιά, που έχει μεγαλώσει με γονείς που δεν εμπλέκονταν τόσο, χωρίς να σημαίνει ότι ήταν αδιάφοροι, τώρα έχουμε φτάσει σ ένα σημείο υπερεμπλοκής, αν μου επιτρέπεται ο όρος. Σ αυτό το σημείο να ξεκαθαρίσω , ότι η εμπλοκή του γονιού στη ζωή του παιδιού είναι απαραίτητη και ωφέλιμη. Αυτό που δεν επιθυμούμε είναι η προσπάθεια απόλυτου ελέγχου σε όλους τους τομείς της ζωής του παιδιού.

Ας πάρουμε για παράδειγμα ένα από τα βασικά σημεία τριβής, που συναντώ στο γραφείο μου μεταξύ παιδιών , εφήβων και γονιών, το διάβασμα. Συχνά, αντιλαμβάνομαι ότι γονείς και κυρίως μητέρες περνούν ολόκληρα απογεύματα διαβάζοντας με τα παιδιά τους, ανταλλάσουν συνεχώς απόψεις με άλλες μητέρες σχετικά με τις εργασίες των παιδιών τους και συχνά κάνουν και οι ίδιες τις εργασίες τους.

Μα θα μου πείτε , αυτό δείχνει ενδιαφέρον και αγάπη. Το να ενδιαφέρεται ο γονέας για το παιδί του και να το υποστηρίζει θεωρείται φυσιολογικό και θετικό. Δεν μιλάμε γι αυτό όπως προανέφερα. Τα τελευταία χρόνια οι γονείς εμφανίζουν μια μεγάλη εμπλοκή και συχνά αποκαλούνται από τους ειδικούς γονείς «ελικόπτερο».

Ο όρος helicopter parents (γονείς – ελικόπτερα) χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον Dr Haim Ginott το 1969 στο βιβλίο του «Parents & Teenagers» και προήλθε από εφήβους που είπαν πως νιώθουν ότι οι γονείς τους «αιωρούνταν» από πάνω τους σαν ένα ελικόπτερο.

Σαν όρος άρχισε να γίνεται γνωστότερος από το 2011 και μετά όπου συμπεριλήφθηκε και στα λεξικά. Οι γονείς ελικόπτερο κινούνται πάνω και γύρω από τα παιδιά τους και παρεμβαίνουν μόλις το παιδί αντιμετωπίζει μια δυσάρεστη κατάσταση ή αβεβαιότητα. Αιωρούνται δηλαδή πάνω από το παιδί –μαθητή, με τρόπους που θα μπορούσαν να εμποδίζουν τη μάθηση και την ανάπτυξή τους. Ο όρος σηματοδοτεί ότι οι γονείς «υπερπαρεμβαίνουν» στη ζωή του παιδιού τους και είναι υπερβολικά προστατευτικοί. Οι γονείς αιωρούνται πρόθυμα και ακούραστα, οργανώνοντας πολλές περιοχές της ζωής του παιδιού, από το σχολείο μέχρι και το χώρο εργασίας. Στη βιβλιογραφία χρησιμοποιείται και ο όρος «γονείς καμικάζι» (Sue Schellenbarger, 2006), επειδή έχουν ήδη παρέμβει πάρα πολύ στο σχολείο και στο πανεπιστήμιο φέρνοντας στο όριο τους εκπαιδευτικούς και συμβούλους και επιδιώκοντας να κάνουν το ίδιο στον χώρο εργασίας.

Οι γονείς διακρίνονται από μια υπερβολική ευαισθησία και υπερπροστασία, που δε σταματά με το που τελειώσουν τα μαθητικά τα χρόνια, αλλά συνεχίζει εφ όρου ζωής. Είναι οι γονείς, που στην νηπιακή ηλικία μπορεί να επισκιάζουν συνεχώς το παιδί τους και να κατευθύνουν τη συμπεριφοράς του, με αποτέλεσμα να χάνει κάθε ευκαιρία ανάπτυξης της αυτονομίας του. Αργότερα στο δημοτικό, οι γονείς προσπαθούν να διασφαλίσουν φίλους, δραστηριότητες της αρεσκείας ή θα παρέχουν αχρείαστα μεγάλη βοήθεια στο διάβασμα.

Αργότερα, στην ενήλική ζωή πια είναι οι γονείς που καλούν αρκετά συχνά τα παιδιά τους στο τηλέφωνο, που αποτελούν το ξυπνητήρι των παιδιών τους ακόμα και όταν σπουδάσουν ή εργάζονται, που παρεμβαίνουν σ επαγγελματικές και προσωπικές επιλογές των παιδιών τους.

Είναι οι γονείς, που αναλαμβάνουν εξολοκλήρου την ευθύνη για τις πράξεων των παιδιών τους. Αναλαμβάνουν την ευθύνη της αποτυχίας και της επιτυχίας τους. Πρόκειται για μια ανατροφή, που εμπεριέχει αρκετή υπερπροστασία και έλεγχο.

Το αποτέλεσμα μιας τέτοιας γονικής συμπεριφοράς, είναι το παιδί να μένει πάντα εξαρτημένο από τους γονείς του, να αισθάνεται ότι μόνο του δεν μπορεί να τα καταφέρει, αποδυναμώνει την αυτοπεποίθησή του και αν κάποια στιγμή επιχειρήσει να αντιδράσει σε όλο αυτό, τότε τα νέα δεδομένα που θα προκύψουν θα είναι ιδιαιτέρως επώδυνα για όλους.

Επιπλέον, δεν τους δίνεται η ευκαιρία να αναπτύξουν τις δεξιότητες διαχείρισης και αντιμετώπισης κρίσεων, γιατί είναι οι γονείς – ελικόπτερα που πάντα μπαίνουν μπροστά ώστε να τους προστατεύσουν από την απώλεια, την αποτυχία και την απογοήτευση. Τέλος, «κληρονομούν» το αυξημένο άγχος των ίδιων των γονιών τους.

Η ρίζα του προβλήματος σαφώς και είναι βαθύτερη, αποτελεί συνάρτηση σημαντικών αλλαγών στον τρόπο ζωής και στις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες. Ανησυχία για τον οικονομικό παράγοντα, την υψηλή ανεργία, για την αγορά εργασίας και για τον κόσμο γενικά. Αυτά τα άγχη και οι φόβοι κάνουν τον γονέα υπερπροστατευτικό. Θέλουν να προστατεύσουν το παιδί τους από το να πληγωθεί ή να απογοητευθεί.

Επιπλέον, οι γονείς θεωρούν τους εαυτούς τους υπεύθυνους για να βοηθήσουν τα παιδιά τους να κάνουν καλύτερες επιλογές - συμπεριλαμβανομένων των σχολών στις οποίες πρέπει να πάνε, ποιες θέσεις εργασίας πρέπει να πάρουν και πού οδηγούν οι ζωές τους.

Επίσης, οι γονείς σήμερα έχουν συνήθως λιγότερα παιδιά από την οικογένειά από την οποία προήλθαν.

Αυτό σημαίνει ότι περισσότερα χρήματα και χρόνος μπορούν να δαπανηθούν σε κάθε παιδί. Συνεπώς, αυτό από μόνο του δημιουργεί στους γονείς υπερπροστατευτικές συμπεριφορές και ανάγκη έντονης ανάμειξης στη ζωή των παιδιών τους (Strauss, 2006).

Τέλος, οι γονείς επίσης παραδέχονται ότι η δική τους αυτοεκτίμηση μπορεί να ολοκληρωθεί με την επιτυχία του παιδιού τους. Σε μια μελέτη που έγινε σε 408 γονείς, οι Eaton και Pomerantz, (2004) διαπίστωσαν ότι το 20% των γονέων βρέθηκε να βασίζει τη δική του αυτοεκτίμηση στην απόδοση του παιδιού τους.

Επίσης, πολλές φορές οι ίδιοι οι γονείς ως παιδιά δεν έλαβαν αγάπη αλλά παραμέληση ως παιδιά προσπαθούν να αντισταθμίσουν αυτή την έλλειψη όντας υπερβολικοί προς τα παιδιά τους. Υπερβολική προσοχή και έλεγχος είναι προσπάθειες να «θεραπεύσουν» την δική τους κακή παιδική ηλικία.

Όταν βλέπουν ότι οι άλλοι γονείς εμπλέκονται πολύ στη ζωή των παιδιών τους, πυροδοτείται μια παρόμοια απόκριση. Είναι μια ασυνείδητη πίεση να κάνουν το ίδιο. Και αυτό επειδή αν δεν εμπλακούν πολύ στη ζωή των παιδιών τους, νιώθουν τύψεις. Οι τύψεις και οι ενοχές είναι ένα βασικό κίνητρο για τους γονείς – ελικόπτερα.

Αντιλαμβάνεστε, λοιπόν, γιατί τελικά μεγαλώνουμε ενήλικες που δεν αναλαμβάνουν ευθύνες και που φοβούνται να δράσουν. Ενήλικες που μοιάζουν κατευθυνόμενοι και άβουλοι, δίχως ανεπτυγμένη την κριτική σκέψη τους.